‘Zoeken naar relevantie in een snel veranderende samenleving’
Interview met Léonhard ten Siethoff - directeur van Triodos Foundation
door: Suzette de Boer
In 2019 verhuisde Triodos Foundation terug naar de plaats waar het in 1971 allemaal begon; landgoed De Reehorst in Driebergen.
Daar woonde destijds in een witte villa een familie die zich verbonden voelde met het bevorderen van initiatieven die aanzetten tot maatschappelijke vernieuwing.
Zij boden de net opgerichte Stichting Triodos (de voorloper van Triodos Foundation) de zolderetage van hun villa aan als vergaderruimte.
Léonhard ten Siethoff, directeur van Triodos Foundation en tevens bestuurslid bij de Van Deventer-Maas stichting, is blij met de ‘nieuwe’ locatie: ‘Het ligt naast het station en is in harmonie met de landelijke omgeving, iets dat aansluit bij onze doelstelling van “een gezond ecosysteem, waarin mens en natuur in balans met elkaar samenleven”. Op het landgoed is ook een zorgboerderij. De producten van de boerderij worden weer in ons restaurant gebruikt.’
In de jaren zeventig experimenteerde Stichting Triodos met verschillende financieringsvormen om die maatschappelijke vernieuwing te bewerkstellingen; het (ongebonden) schenkgeld, transactiegeld en leningen (“bancair geld”). Dit leidde in 1980 tot de oprichting van Triodos Bank. Vanaf dat moment kreeg de stichting de kans om zich geheel toe te leggen op de schenkingen.’
Triodos Foundation was medeoprichter van de FIN - en meldde zich tevens als eerste aan voor het FIN-lidmaatschap, waardoor het in de administratie FIN-lid nummer 1 werd. Paul Mackay, destijds directeur van Triodos Bank en voorzitter van Stichting Triodos, was lid van het eerste FIN-bestuur.
Eerder zei Mackay over die periode: ‘We waren er voor de vertegenwoordiging van fondsen richting overheid en Belastingdienst. Er was overleg met de fiscus om de fiscale faciliteiten voor fondsen te behouden. Ook was het opbouwen van een onderling netwerk belangrijk.’
Paul Mackay, voormalig directeur Triodos Bank en oud-voorzitter Triodos Foundation
Ten Siethoff: ‘Ik ben in ons archief gedoken en las dat er in die tijd zelfs gedacht werd over het creëren van een centraal loket voor aanvragers bij de FIN. Zo zou je de beroemde ‘projecten carrousel’ wellicht kunnen voorkomen.
De vraag hoe je met schenkgeld zaken kan veranderen past ook goed bij het DNA van ons fonds. Dat loket is er toentertijd niet gekomen, maar de FIN zette wel nadrukkelijk in op de totstandkoming van het FondsenBoek.
‘Triodos vond ook de zogenoemde ‘democratisering van het schenkgeld’ belangrijk. Voorheen was het schenkgeld voorbehouden aan een kleine groep vermogenden, die in het verleden vanuit hun persoonlijke altruïstische houding opkwamen voor bijvoorbeeld hun medewerkers - denk aan Philips met de Philips dorpen. Maar dat iedereen in staat is met schenkgeld de maatschappij te veranderen, hoe klein ook, heeft denk ik ook een rol gespeeld. Als je dat gezamenlijk via de FIN weet te mobiliseren is dat goud.’
Wat is voor jullie fonds de toegevoegde waarde van de FIN?
‘Toen ik Ted van den Bergh in 2020 opvolgde, gaf de FIN mij allereerst een referentiekader waaraan de foundation zich kon meten. Zo heeft Triodos Foundation deelgenomen aan het traject van de FIN-Code Goed Bestuur wat geholpen heeft om onze governance en structuur verder te optimaliseren. De toetsing in 2021 hebben we met goed gevolg afgelegd; we kregen zelfs complimenten voor de kwaliteit van ons beleid en de heldere beschrijving van de governance van onze organisatie. Mede hierdoor ben ik vervolgens gevraagd om tot de Commissie Goed Bestuur toe te treden.
‘Ten tweede is de vertegenwoordiging van al die fondsen naar de overheid toe onverminderd belangrijk. De overheid legt de filantropische sector in toenemende mate onder een vergrootglas en stort allerlei regelgeving over ons uit. Daar zit veel symboolpolitiek bij, gevoed door wantrouwen, zoals bijvoorbeeld de beperking van de giftenaftrek. Het is dan fijn dat je je als fonds vertegenwoordigd weet en het niet alleen hoeft te doen.
Tot slot is ook het uitwisselen van ervaringen en best practices met collega-fondsen een toegevoegde waarde. Bijvoorbeeld een FIN-bijeenkomst voor corporate foundations.’
Nemen jullie deel aan samenwerkingsverbanden?
‘We doen mee aan de Food Funds Gathering, een samenwerkingsverband met voedselfondsen dat is opgezet door Stichting Goeie Grutten, waarin we aandacht besteden aan biodiversiteit, landbouw, voeding en de verstoorde verhouding tussen de mens en zijn ecologische omgeving. Daarnaast nemen we deel aan de werkgroep Circulaire economie, waarvan de Goldschmeding Foundation de trekker is.’
Er zijn verschillende fases in de geschiedenis van de FIN. Hoe zou je de huidige fase omschrijven?
‘Wellicht bevindt de FIN zich nu wel in dezelfde fase als Triodos Foundation; die van het bestendigen van de organisatie en het zich opnieuw uitvinden. Zoals bijvoorbeeld met de FIN-Code Goed Bestuur, waarbij de vraag zich aandient of de FIN de verantwoordelijkheid kan nemen dat, als alle 350 leden getoetst zijn, zij zich ook aan de regels houden. Willen we een keiharde code of als FIN juist meer faciliterend opereren?
‘Verder moeten we zoeken naar nieuwe relevantie in een snel veranderende samenleving. Dat geldt ook voor ons fonds. Jonge donateurs zoeken steeds vaker naar rechtstreekse verbinding met projecten. Dat schuurt bijna met de ANBI-wetgeving, omdat je als stichting onafhankelijke keuzes moet maken.
Over circa vijftien jaar gaat het vermogen van de huidige generatie over naar de volgende. Wat gaat deze nieuwe generatie dan doen? Gaan zij met stichtingen of fondsen op naam aan de slag? Of met nieuwe vormen van geven als bijvoorbeeld crowdfunding? Ik denk het laatste. Kortom, wat betekent deze ontwikkeling voor stichtingen en uiteindelijk ook voor de FIN?’
Waar zou de FIN nog naar kunnen streven? ‘
De FIN kan meer doen van datgene dat ze al doet, zoals bijvoorbeeld het zijn van een vraagbaak voor de leden. Maar dat is natuurlijk ook een geldkwestie.’
Wat wil je de FIN meegeven voor de toekomst?
‘Ik wens de FIN een zeer grote achterban toe, waardoor haar gewicht in de dialoog met de overheid nog groter wordt. Het mooiste zou zijn als elk fonds standaard lid is van de FIN, net zoals iedere bank is aangesloten bij de Vereniging van Banken.’
Landgoed De Reehorst in Driebergen in 1971
Landgoed De Reehorst anno 2023, het huidige kantoor van Triodos Foundation